Ziemia do roślin to milczący bohater – stanowi fundament, na którym opiera się ich prawidłowy wzrost. Ziemia znajdująca się w doniczkach naszych roślin domowych, składa się z różnych proporcji minerałów, materii organicznej i mikroorganizmów. Tworzy skomplikowany ekosystem wspierający równowagę między dostępnością wody, pobieraniem składników odżywczych i rozwojem korzeni. Gdy rośliny rosną w podłożu o właściwej strukturze, ich korzenie mogą łatwo pobierać niezbędne składniki odżywcze, a nadmiar wody jest skutecznie odprowadzany.

Ziemia do roślin – typy i właściwości

Aby zrozumieć dlaczego różne gatunki potrzebują też różnych rodzajów podłoża, warto zgłębić kilka zagadnień teoretycznych. Ziemia do roślin może posiadać bardzo różny skład i strukturę, co znacząco wpływa na wzrost i dobrostan korzystających z niej organizmów. Można wyróżnić trzy podstawowe typy gleb, które wchodzą w skład podłoża do roślin: gleba gliniasta, gleba ilasta i gleba piaszczysta. Różnią się między sobą wielkością tworzących je cząstek materii, a to bezpośrednio wpływa na ich właściwości. Cechy takie jak zdolność do zatrzymywania wody, napowietrzenie oraz dostępność składników odżywczych przez glebę uzależnione są właśnie, między innymi, od fizycznej wielkości tworzącej ją materii.

Gleby gliniaste, zawierające drobne cząstki (<0,002 mm), charakteryzują się wysoką zdolnością do zatrzymywania wody i składników odżywczych. Stwarzają dobre warunki dla roślin preferujących wilgotne środowisko, np. paprocie i begonie. Tę szczególną właściwość należy mieć na uwadze, ponieważ duża wilgotność w doniczkach może także prowadzić do gnicia korzeni i innych problemów.

Gleby ilaste, składające się z cząstek średniej wielkości (0,002–0,05 mm), zapewniają równowagę między zatrzymywaniem wody a jej odprowadzaniem, dzięki czemu są odpowiednie dla wielu gatunków roślin, w tym warzyw, owoców i kwiatów. Taka ziemia jest często bardziej żyzna niż ziemia gliniasta.

Gleby piaszczyste z kolei, składające się głównie z dużych cząstek (>0,05 mm), cechują się wysoką przepuszczalnością i szybkim drenażem, co czyni je idealnymi dla roślin preferujących suche warunki, takich jak kaktusy i sukulenty. Ich wadą jest jednak skłonność do wymywania składników odżywczych, co może prowadzić do niedoborów kluczowych mikroelementów.

Jeśli ta dawka wiedzy wydaje Ci się przytłaczająca, nie przejmuj się, na początek wystarczy jeśli będziesz wybierać ziemię zalecaną dla Twojej rośliny (np. na etykiecie rośliny lub w atlasie roślin).

Struktura ziemi do roślin

Struktura podłoża odnosi się do układu i organizacji materii wchodzących w jego skład, w tym minerałów, materii organicznej i wody. Uniwersalna ziemia do roślin doniczkowych może składać się z takich składników jak:

• Włókno kokosowe: 20-40% (stosowane głównie ze względu na zdolność zatrzymywania wody i stabilnego pH)
• Perlit i wermikulit: 10-30% (perlit: poprawia drenaż i napowietrzenie gleby, zapobiega jej zbiciu, ale nie zatrzymuje dużo wody; wermikulit: zatrzymuje wodę, poprawia napowietrzenie i stabilizuje pH gleby.)
• Pumeks lub piasek: 10-20% (dodaje strukturę, drenaż i pomaga zapobiegać gromadzeniu się wody)
• Kompost lub humus: 5-15% (dodaje składniki odżywcze, korzystne mikroorganizmy i poprawia żyzność gleby)
• Nawozy i składniki odżywcze: 2-5% (mogą zawierać nawozy NPK (azot-fosfor-potas), mikroelementy i inne niezbędne składniki odżywcze)

Korzenie też potrzebują powietrza – napowietrzanie ziemi

Napowietrzona ziemia do roślin umożliwia wymianę tlenu i składników odżywczych między korzeniami a ich otoczeniem. Pozwala korzeniom skuteczniej pobierać substancje, rozwijać silne systemy korzeniowe potrzebne do stabilizacji roślin oraz reagowania na stres. Harmonogram podlewania, wielkość doniczki i rodzaj podłoża mają istotny wpływ na napowietrzanie gleby. Nadmierne podlewanie prowadzi do zalewania gleby i obniżenia poziomu zawartego w niej tlenu, natomiast niedobór może spowodować uszkodzenie lub obumieranie korzeni. Rozmiar doniczki może również mieć znaczenie – zbyt mała może ograniczać cyrkulację powietrza i zmniejszać napowietrzenie gleby.

Co możesz zrobić, aby poprawić cyrkulację powietrza w podłożu twoich roślin? Stosowanie dobrze przepuszczalnej mieszanki glebowej, podlewanie z umiarem (np, unikając moczenia liści i podstawy rośliny, aby zapobiec chorobom grzybowym) to najprostsze rozwiązania. Dodatkowo, przesadzanie rośliny do większej doniczki ze świeżym podłożem co 1-2 lata pomoże utrzymać optymalną strukturę gleby, a więc i cyrkulację powietrza. Obserwuj reakcję rośliny na zmiany środowiska – silny rozwój korzeni, intensywnie zielone liście i ogólna witalność wskazują na odpowiednie warunki, w tym napowietrzenie gleby.

Czy badanie pH Twojej ziemi do roślin jest konieczne?

Ten punkt na liście może być jednym z trudniejszych. Nie każdy z nas był orłem z chemii w szkole, dlatego jeśli nie masz ochoty zagłębiać się w zawiłe teoretyczne szczegóły, wystarczy jeśli zapamiętasz sobie, że optymalny zakres pH jaki powinna mieć ziemia do roślin mieści się zwykle między wartością 6,0 a 7,0. W tym przedziale rośliny mają dostęp do niezbędnych składników odżywczych. Odchylenia od tego zakresu mogą prowadzić do wielu problemów, w tym niedoborów składników odżywczych, spowolnionego wzrostu oraz zwiększonej podatności na różne choroby. Na przykład pH poniżej 6,0 może powodować niedobory żelaza, cynku i boru, natomiast pH powyżej 7,5 może prowadzić do toksyczności składników, takich jak glin i mangan.

Dlatego ważne jest, aby umieć testować i regulować pH gleby. W internecie kupić można papierki wskaźnikowe, lub specjalne urządzenia, które mierzą pH gleby. Aby ziemia do roślin uzyskała optymalne wartości pH, można wpływać na nią poprzez dodawanie składników o odczynie bardziej kwasowym lub bardziej zasadowym.

Mikro- i makroskładniki

Podstawowe makroskładniki, takie jak azot (N), fosfor (P) i potas (K), są niezbędne do utrzymania roślin w dobrej kondycji. Azot odpowiada za wzrost liści, produkcję chlorofilu i syntezę białek, fosfor wspiera rozwój korzeni, kwitnienie i owocowanie, a potas reguluje bilans wodny, transport jonów oraz reakcje roślin na stres wywierany przez środowisko zewnętrzne. Aby ziemia do roślin pozostawała bogata w składniki odżywcze, ogrodnicy stosują różne ulepszacze gleby, w tym materię organiczną, taką jak kompost czy obornik. Nie tylko poprawiają one strukturę gleby, ale także dostarczają niezbędnych składników odżywczych.

Syntetyczne nawozy, np. mieszanki azotowo-fosforowo-potasowe (NPK), są również powszechnie stosowane jako uzupełnienie naturalnych źródeł składników odżywczych. Jednak wybór odpowiedniego nawozu wymaga uwzględnienia takich czynników jak gatunek rośliny, jej etap wzrostu oraz typ gleby w jakiej rośnie. Aby zapewnić optymalne przyswajanie składników pokarmowych, jak już wspomniałam wcześniej, warto regularnie testować pH gleby i w razie potrzeby dostosowywać jego poziom.

Czy ziemia do roślin musi być wymieniana co roku?

Wymiana ziemi w roślinach doniczkowych co roku nie jest absolutnie konieczna, ale może być korzystna dla utrzymania optymalnych warunków wzrostu. Jeśli twoje rośliny mają szybko rozrastają się w doniczce, warto używać świeżego podłoża co 6–12 miesięcy. Zastosowanie świeżej ziemi zapewni roślinie najlepszy start. Roślina, wzrastając, wyciąga z gleby składniki odżywcze, co prowadzi do obniżenia jej żyzności, zmniejszenia zdolności do zatrzymywania wody i zwiększonego ryzyka gnicia korzeni. Jeśli ta sama ziemia jest używana przez wiele lat, równowaga składników odżywczych może zostać zaburzona. Wymiana ziemi co roku pomaga uzupełnić składniki odżywcze, zmniejszyć ryzyko wystąpienia szkodników i chorób. Okresowe dodawanie nowej ziemi lub kompostu do istniejącego podłoża może też być dobrym pomysłem, aby dodać składników odżywczych i poprawić struktury gleby.

Następny artykuł z serii dla początkujących: Prawidłowe podlewanie roślin